× 
Klik in dit venster
op: http://heiligen.net
om naar die site over te stappen.

Sluit het venster om te blijven.

welkom menu contact zoeken
KalenderOude testamentNieuwe testamentHeiligenKerkenAnders...
 Pater Dries van den Akker s.j., de auteur van verreweg de meeste meditaties, overleed 30 oktober 2022
De kleine Samuël God toegewijd (1668)   Verwijzingen

Klik op de pijl om de meditatie te beluisteren...  ...speel bestand af...

 

Een merkwaardig schilderij. Het zou een illustratie zijn bij het verhaal dat Hanna de kleine Samuël naar de priester Eli brengt, zoals zij beloofd had: ‘Op een keer ging Hanna, nadat ze in Silo gegeten en gedronken hadden, naar het heiligdom van JHWH. De priester Eli zat daar op een zetel tegen de deurpost. Bitter bedroefd bad zij onder een stroom van tranen tot JHWH en zij legde deze gelofte af: "JHWH van de machten, als Gij omziet naar de ellende van uw dienares en mij indachtig wilt zijn, als Gij uw dienares niet vergeet en haar een zoon schenkt, dan zal ik hem voor zijn gehele leven aan JHWH afstaan: geen scheermes zal over zijn hoofd gaan." [-] Na een gesprek met de priester Eli zei deze tot haar: "Ga dan in vrede, en de God van Israël moge u geven wat u van Hem hebt afgesmeekt." [-]. Ze krijgt inderdaad een zoon. Toen Elkana weer met zijn hele gezin op reis ging om het jaarlijks offer op te dragen en zijn gelofte in te lossen, ging Hanna niet mee, want - zei ze tot haar man: "Ik ga de jongen pas brengen als hij aan de borst ontwend is; dan zal hij voor JHWH treden en altijd bij Hem blijven." Haar man Elkana antwoordde: "Doe wat je het beste lijkt; blijf hier tot je hem de borst ontwend hebt. En moge JHWH zijn woord gestand doen." De vrouw bleef dus thuis en voedde haar zoon, tot zij hem de borst ontwende. Zodra hij van de borst was, nam zij de jongen mee, met een driejarige stier, een efa meel en een zak wijn. Zij bracht de jongen, zo klein als hij was, naar de tempel van JHWH in Silo. Zij slachtten de stier en brachten de jongen naar Eli. Daarbij zei Hanna: "Met uw verlof, mijn heer, zo waar u leeft, mijn heer, ik ben de vrouw die hier gestaan heeft om tot JHWH te bidden, in uw tegenwoordigheid. Om deze jongen heb ik gebeden en JHWH heeft mij gegeven wat ik van Hem heb afgesmeekt. Daarom sta ik hem aan JHWH af. Zolang hij leeft, blijft hij aan JHWH afgestaan." En zij bogen zich daar voor JHWH neer.’
[1 Samuël 1,9-28]

De kunstenaar houdt zich niet aan het verhaal. Daarin wordt immers verteld dat Hanna alleen met de kleine Samuël naar het heiligdom trok. Elkana was er dus niet bij. Bovendien staat er op het schilderij een ouder broertje. Ook dat klopt niet met het verhaal. Nog vreemder is dat het hele gezin de toeschouwer aankijkt. Niemand is met zijn aandacht bij de priester of bij de heilige handeling. Ieder lijkt erop bedacht gezien te willen worden. En dat zou een illustratie zijn bij Hanna’s offer?

De schilder heeft zijn doek in twee praktisch gelijke helften verdeeld, van elkaar gescheiden door een forse pilaster op de achtergrond. Links de priester Eli, de man Gods; rechts het gezin. Er wordt dus onderscheid gemaakt tussen de wereld van God en die van de mensen. De priester is overigens de enige die niet de toeschouwer aankijkt, hij schouwt over de hoofden van het gezin ergens in de verte. Hij zit op een verhoog, zodat wij enigszins van onderen tegen hem opzien, wat hem nog meer waardigheid verleent. Naast hem op een tafel met een rijk kleed een waterkan: verwijzing naar het levende water van de Tora? Hij heeft een staf in de rechterhand. Zijn kleding lijkt Mozes’ voorschriften nauwkeurig te volgen. Zeker wat betreft de orakeltas op de borst: Gij moet ze bezetten met vier rijen edelstenen [-]. Ze moeten in gouden kettingen gevat zijn. Er moeten twaalf stenen zijn, zoals er twaalf namen zijn van de zonen van Israel. [-]. Datzelfde geldt ook voor de zoom van de mantel: Aan de hele zoom moet ge granaatappels bevestigen van paarse, karmijnrode en scharlaken wol, en tussen die granaatappels gouden klokjes, om en om.
Exodus 39,15-34].

De verbinding tussen de wereld van de priester en die van de gewone mensen wordt tot stand gebracht door de kleine Samuël: geholpen door zijn moeder reikt hij met zijn handje juist tot in het domein van de priester, de wereld van God.

Het gezin rechts is uitgedost in rijke kleding, behalve Samuël; die draagt een eenvoudig lang linnen kleed en – als enige van de familie – een hoofddeksel, een linnen kapje. De schilder heeft er aan gedacht de hiërarchie van de personen nauwkeurig aan te geven. Eli rijst boven allen uit: hij is de belangrijkste; dan komen achtereenvolgens vader, moeder, de kleine Samuël… en het oudere broertje. Het kind mag dan een offerschaal dragen en de rol toebedeeld gekregen hebben van een knechtje, het is zo rijk gekleed – compleet met pruik! – dat we mogen aannemen dat het om een zoon van de afgebeelde ouders gaat. Dat wordt nog waarschijnlijker gemaakt door de kleuren van zijn kleding: het goud van zijn jak rijmt op de kleur van vaders kleding; het rood-goud van zijn mouw met die van moeder!

Waarom staat hij lager dan zijn kleinere broertje? Verwijzing naar een bijbelse notie waar immers vaak de jongste boven de oudste wordt uitgekozen? Of… of neemt die kleine jongen zo’n bijzondere plaats in, omdat het kind gestorven is? Komt hij daarom eerder dan het oudere broertje? Is hij daarom gekleed in… een doodshemd? Hebben de ouders daarom vlak vóór de begrafenis op het laatste moment nog een schilderij laten maken, geënt op het verhaal van de kleine Samuël? Heeft de moeder van het schilderij zich in Hanna’s situatie herkend, omdat ook zij haar kind aan God moest afstaan…? Kijken ze ons daarom aan: heden wij, morgen gij!?

[1668 Lambert Doomer, schilderij; Nederland, (Utrecht, Catherijneconvent?). Dries van den Akker s.j. / 2006.12.22]

Verwijzingen
1 Samuël 01,26-28
Advent: 22 december
Feest 20 augustus 1050 v.Chr. Samuël-Profeet

© A. van den Akker s.j.
Deze pagina is het laatst gewijzigd op 4 mei 2018

Over beeldmeditaties Voorbereiding
Inrichting website Leeswijzer
Auteurs / Afb. Alle 435 meditaties