× 
Klik in dit venster
op: http://heiligen.net
om naar die site over te stappen.

Sluit het venster om te blijven.

welkom menu contact zoeken
KalenderOude testamentNieuwe testamentHeiligenKerkenAnders...
 Pater Dries van den Akker s.j., de auteur van verreweg de meeste meditaties, overleed 30 oktober 2022
Honderdvierenveertigduizend getekenden (1250)   Verwijzingen

Klik op de pijl om de meditatie te beluisteren...  ...speel bestand af...

 

De kunstenaar heeft het relaas uit het boek van de Openbaring (Apokalyps) nauwkeurig weergegeven. In de linker benedenhoek staat Johannes, de schrijver van het boek. Alwat hij opschrijft heeft hij met eigen ogen gezien. Hij is er getuige van. De hemelsfeer is afgebeeld als een grote bol die omvat wordt door groenig blauw kabbelend water, een witte streep wolkenlucht, en een rode band zonnelicht. Op de vier windhoeken zien we – in overeenstemming met het verhaal – vier engelen staan, herkenbaar aan hun vleugels. De onderste drie zijn gekleed in etherisch blauw. De bovenste draagt over zijn blauwig kleed een rode mantel. Hij is de engel van het oosten, en staat het dichtst bij God. Dat is aan de gloedvolle kleur van zijn mantel te zien.

In tegenstelling tot onze cultuur tekende men in de middeleeuwen kaarten die georiënteerd waren, met het oosten naar boven dus. Immers dat was de belangrijkste windstreek. Daar kwam het licht op, en daarmee was het oosten symbool van Jezus’ verrijzenis uit de dood, en van God zelf. Omdat men zich God ‘boven’ voorstelde, moest daar dus ook op kaarten het oosten gesitueerd worden. De bevoorrechte plaats van het oosten leeft in ons spraakgebruik nog voort in de uitdrukking ‘zich oriënteren’: letterlijk: de oriënt, het oosten opzoeken.

Alle vier de engelen dragen een hoofd op de arm met een vervaarlijke gezichtsuitdrukking. Ze bedekken de monden van die hoofden met hun hand. Het zijn de engelen van de vier windstreken die – precies volgens de tekst – de vier winden in bedwang houden. Dat doen ze om ‘de engel van de opgang van de zon’ de gelegenheid te geven de dienstknechten van God te tekenen met het zegel van behoud. Rechts in de bovenhoek zien wij die engel, inderdaad vergezeld van de zon. In zijn hand heeft hij een vel papier waarop geschreven staat wat hij roept: “Breng geen schade toe aan de aarde, de zee of de bomen…” De engel draagt een kruisnimbus rond zijn hoofd. Daarmee suggereert de kunstenaar dat die engel eigenlijk Christus zelf is. Dat is zijn uitleg van het verhaal. Maar wel een diepzinnige uitleg. Immers, als er sprake is van redden, herkennen we daarin het werk en de persoon van Christus!

In het midden van het gouden hemeloppervlak is een rechthoek getekend, verdeeld in twee lagen van elk zes vakken. In elk vak is een stam van Israël ondergebracht. Volgens de tekst waren het er telkens twaalfduizend van zo’n stam die gered werden. Dat is te veel om te tekenen. Om de veelheid van mensen aan te duiden, heeft de kunstenaar in alle vakken de ruimte achter de voorste rij uitverkorenen tot in de uiterste hoeken opgevuld met mensenhoofden. De belangrijkste stam, Juda, staat linksboven. Verder van links naar rechts: Ruben, Gad, Aser, Naftali en Manasse. En op de benedenste rij: Simeon, Levi, Issakar, Zebulon, Jozef en Benjamin. Prachtig is de variëteit aan kleuren en houdingen bij de personen op de eerste rij. Er zijn er geen twee hetzelfde. Ieder heeft een eigen karakter.

Kijkend naar deze prachtige afbeelding begint het tot mij door te dringen hoe troostend het is wat hier wordt verteld. Immers, wat was er met die twaalf stammen van Israël gebeurd? Ten tijde van koning Salomo, zo’n 950 jaar vóór Christus, was de stammenbond uiteengevallen in een Noordrijk en een Zuidrijk, elk met een eigen koning, hoofdstad en tempelgebouw. Grofweg omvatte het Zuidrijk de stammen van Juda en Benjamin. Het Noordrijk bestond uit de overige tien stammen. Welnu, in het jaar 721 vóór Christus vielen de Assyriërs het Noordrijk binnen, en voerden praktisch de hele bevolking met zich mee in ballingschap. Slechts de slimsten wisten zich te redden door hun diensten en dochters aan de vijand aan te bieden, en zijn gebruiken, inclusief de godsdienst, over te nemen. Ze zullen later bekend worden als de Samaritanen, toonbeeld van onreinheid bij uitstek. Maar de overgrote meerderheid van het noorden wordt gedeporteerd en verdwijnt in de geschiedenis. Ze gaan verloren. Er wordt nooit meer iets van ze gehoord. Dat heeft in het Zuidrijk diepe sporen van schuld achtergelaten. Want hadden ze destijds bij de vorming van de stammenbond onder Mozes en diens opvolger Jozua niet beloofd voor elkaar op te komen, en elkaar te beschermen? Welnu, Juda en Benjamin hadden werkeloos toegezien en geen hand uitgestoken, toen de andere tien broeders als gevangenen achter de horizon verdwenen.

In 587 of 586 vóór Christus was het de beurt aan het Zuidrijk om veroverd en gedeporteerd te worden, nu door de Babyloniërs. Maar Juda en Benjamin kregen na vijftig jaar ballingschap de kans om terug te keren en overnieuw te beginnen. Dat was destijds voor het Noordrijk niet weggelegd geweest.

Als zo’n zeshonderd jaar later Jezus dan ook twaalf apostelen aanwijst, stelt Hij daarmee een teken van hoop (of nostalgie?): een doekje voor het bloeden op die aloude pijnplek. Hij zegt zelfs tegen ze dat zij zullen heersen over de twaalf stammen van Israël (Matteus 19,28), alsof er dan niet tien van hen zonder onderdanen zouden zitten!

In zijn boek Openbaring vertelt Johannes van welke geheimen hij getuige is. Hij mag inzage hebben in wat zich in de hemel voor Gods troon afspeelt. En hij ziet… Kijk: daar zijn ze! De verloren stammen van Israël: daar staan ze! Precies tussen Juda, helemaal linksboven, en Benjamin, helemaal rechtsonder, in. Terwijl wij dachten dat ze sinds lang verdwenen en voorgoed verloren waren: daar zijn ze! Voor God gaat niemand verloren. Niemand.

Ik laat de reikwijdte van dit visioen tot mij doordringen. We lopen ermee vooruit op de dag van morgen: Allerzielen. Om de vreugde van de redding nog meer cachet te geven, bloeien er boompjes van oost tot west.

[± 1250, handschriftverluchting Trinity College Apocalyps; Engeland, Cambridge, Bibliotheek Trinitycollege]

Verwijzingen
Openbaring 07,01-08
Feest 01 nov. 0000: Allerheiligen

© A. van den Akker s.j.
Deze pagina is het laatst gewijzigd op 4 mei 2018

Over beeldmeditaties Voorbereiding
Inrichting website Leeswijzer
Auteurs / Afb. Alle 435 meditaties