Klik op de pijl om de meditatie te beluisteren...  ...speel bestand af...

Stephan Lochner heeft niet het moment afgebeeld waarop de oude Simeon Jezus in ontvangst neemt. Dit is een illustratie bij Lukas' tekst: 'Toen de tijd aanbrak, waarop zij volgens de Wet van Mozes gereinigd moesten worden, brachten zij het kind naar Jeruzalem om het aan de Heer op te dragen, volgens het voorschrift van de Wet des Heren: 'Elke eerstgeborene van het mannelijk geslacht moet aan de Heer worden toegeheiligd', en om volgens de bepaling van de Wet des Heren een offer te brengen, namelijk een koppel tortels of twee jonge duiven' (Lukas 02,22-24).

De hogepriester, afgebeeld met bisschoppelijke mijter, heeft namens God het kind Jezus aangenomen; de moeder, Maria, biedt twee duifjes aan. Prachtig is hoe het blauw van Maria's kleding rijmt op dat van de hogepriester. Het Jezuskind steekt helder af tegen het blauw van de voering in de priesterlijke mantel. Zo kunnen we zien dat het weliswaar aan de handen van de priester is toevertrouwd, maar nog altijd het hemelse blauw van zijn moeder om zich heen heeft.

Maria en de hogepriester staan voor het altaar. Op de retabel zien we een afbeelding van Mozes met de twee stenen tafelen in de hand, waarop de Tien Woorden (Geboden) staan gegrift, samenvatting van Gods Wet. Het is precies krachtens die Wet dat het kind naar hier is gebracht om het aan God op te dragen. Op het voetstuk van het altaar een afbeelding van Abraham die op het punt staat zijn zoon Isaak te offeren. Een prachtige vondst. Zoals Abraham destijds zijn enige zoon aan God moest afstaan, zodat God met de jongen een eigen verbond zou kunnen sluiten, zo moet Maria nu hetzelfde doen met Jezus. De jongen behoort niet haar toe, maar God. De hogepriester is zijn vertegenwoordiger (letterlijk) op aarde.

Boven in de afbeelding heeft Lochner het mysterie van Gods aanwezigheid zichtbaar gemaakt. Vanuit zijn hemel, aangeduid door engeltjes en een gouden wolkenrand, zegent God met welgevallen het gebeuren op aarde. De (eigenlijk onzichtbare) gouden gloed van de hemel wordt op aarde zichtbaar voortgezet in het goud van het altaar. Hetzelfde kan gezegd worden van de engelen: hun eigenlijk onzichtbare aanwezigheid wordt op aarde zichtbaar gemaakt door hun beeldjes op het altaar. Prachtig hoe de levende engelen een gordijn ophouden als afscheiding tussen het hemelse mysterie en wat er op aarde geschiedt.

Lochner laat duidelijk uitkomen dat dit een vrouwengebeurtenis is. Achter Maria een man die geld uit zijn beurs haalt. Is dat Jozef die betaalt voor de twee duifjes die geofferd moeten worden? Zijn baard en grijze haren duiden op ouderdom, maar er gaat een jonge uitstraling van hem uit.

De tekst op het papier dat de man rechts op de afbeelding vasthoudt, is behalve het woord 'Maria' niet te lezen. Is die man Simeon? En die vrouw boven Jozef - in dezelfde hemelsblauwe kleuren als Maria: is dat de bejaarde profetes Hanna?

In de middeleeuwse liturgie werd Maria's tempelgang uitgebeeld met een processie waarin kaarsen werden meegedragen. Vandaar de benaming voor dit feest: Maria Lichtmis. Daarop duiden de kinderen met hun kaarsen op de voorgrond.

Heel subtiel heeft Lochner op de tegelvloer van de tempel korenaren en groene blaadjes weergegeven. Verwijzen de afgevallen groene bladeren naar Jezus' lijden en dood? Tijdens zijn kruisweg zegt Hij immers tegen de vrouwen van Jeruzalem (hier op de afbeelding zo nadrukkelijk aanwezig!): "Als dit al gebeurt met het groene hout..." (Lukas 23,31). Het zijn hulstblaadjes: die blijven eeuwig groen en verwijzen aldus naar het eeuwig leven. Dit alles wordt samengevat in de eucharistie: de korenaren! Is het hele tafereel eigenlijk niet een samenvatting van de eucharistie?

1447, Stephan Lochner, paneel; Duitsland, Darmstadt, Hessisches Landesmuseum. Dries van den Akker s.j. / 2007.02.02

Verwijzingen
Lukas 02,22-24: Jaar B: zo na kerst: H.Familie
Kersttijd 29 december of 5e dag kerstoctaaf
Feest 02 feb 0001: Maria-Lichtmis