× 
Klik in dit venster
op: http://heiligen.net
om naar die site over te stappen.

Sluit het venster om te blijven.

welkom menu contact zoeken
KalenderOude testamentNieuwe testamentHeiligenKerkenAnders...
 Pater Dries van den Akker s.j., de auteur van verreweg de meeste meditaties, overleed 30 oktober 2022
De boetvaardige zondares (1460)   Verwijzingen

Klik op de pijl om de meditatie te beluisteren...  ...speel bestand af...

 

De kunstenaar geeft ons inzage in de eetkamer van Simon de Melaatse. In het midden staat een tafel, gedekt met een opvallend wit tafellaken. Aan tafel zitten vier mannen: van links naar rechts zijn dat Jezus, gekleed in een eenvoudig paars kleed. Simon de gastheer, in een hoog gesloten groen jak; zijn hoofd bedekt met een duur ogende muts. Vervolgens Petrus, herkenbaar aan zijn rondgeschoren kruin en baard: hij heeft een lang felrood kleed aan met wit omgeslagen manchetten; over het kleed een diepblauwe doek. Rechts aan de korte kant waarschijnlijk de apostel Johannes, herkenbaar aan zijn jeugdige leeftijd; hij is gekleed in een vaalrood kleed met groene voering. Aan de blote voeten zijn Petrus en Johannes te herkennen als leerlingen van Jezus. Helemaal rechts knielt een man in witte kartuizer kledij, waarschijnlijk de opdrachtgever van dit schilderij. Helemaal tegenover hem links buigt zich de vrouw over Jezus’ voeten. Haar hoofd komt tot onder het tafelblad. Zij is bezig met haar haren Jezus’ voet af te drogen. Vlak voor haar op de grond het potje waarin de balsem heeft gezeten die zij zojuist over Jezus’ voeten heeft uitgegoten.

De aandacht van de mensen aan tafel is gevestigd op wat zij doet. Jezus heeft zijn ogen op haar neergeslagen, bijna teder. Hoewel er toch aan Hem iets hoogst ongewoons gebeurt, straalt Hij rust en vrede uit. Dat wordt benadrukt door het zegengebaar dat Hij maakt: Hij heft over haar de rechterhand met twee omhoog gestoken vingers. In de kunst is dat ook het gebaar van onderricht. Zijn zegen wil iets leren. Het vertelt dat Jezus de liefde die spreekt uit het gebaar van de vrouw veel hoger inschat dan de streng religieuze opvattingen van zijn gastheer. Die hebben er niet alleen toe geleid dat Hij Jezus niet eens de nodige beleefdheid betuigde, maar ook dat hij in zijn hart die vrouw veroordeelt, omdat zij een slechte reputatie heeft. Door zo iemand laat je je niet aanraken. Maar dat doet Jezus juist wel. Hij láát zich raken – letterlijk en figuurlijk – door haar gebaar, en door de gevoelens die zij daarmee tot uitdrukking brengt. Jezus kijkt niet naar hoe anderen over je denken; Hij ziet je hart.

Naast Jezus buigt de gastheer Simon zich enigszins over de schouder van Jezus heen om te zien wat zich daar beneden afspeelt. Verbazing, stijfheid en afstandelijkheid spreken uit zijn houding. Als enige aan tafel heeft hij iets in zijn hand: zelfs twee dingen tegelijk: een glas en een mes. Wil de kunstenaar suggereren dat hij hebberig is? Naar zichzelf toerekenend?

Aan de andere kant van de gastheer zien we Petrus, Jezus’ belangrijkste leerling. Naar het gebaar te oordelen van zijn linkerhand neemt hij duidelijk afstand van het gebeuren: ‘Niet aan míjn lijf!’ Grappig, straks bij het Laatste Avondmaal zal het Jezus zelf zijn die zó over de grond kruipt, om de voeten van zijn leerlingen te wassen. Dan zal Petrus precies ditzelfde gebaar maken: ´Nooit, Heer!´ Daar zal Jezus antwoorden: ‘Als je je niet door mij de voeten laat wassen, kun je mijn leerling niet zijn.’ Dan zal Petrus overstag gaan. Maar zo ver is hij hier nog niet. Suggereert de kunstenaar dat Jezus dat liefdevolle gebaar van de voetwassing heeft afgekeken van deze vrouw? Veelzeggend is de vrouw gekleed in hetzelfde rood en blauw als Petrus, de belangrijkste leerling.

Naast Petrus – aan de korte kant van de tafel – zit de apostel Johannes. Hij wendt zich tot de bidder en wijst hem op het gebaar van de vrouw. Eigenlijk zou daar beter de evangelist Lukas hebben kunnen zitten. Hij is immers de verteller van dit verhaal. Of zou die bidder Johannes hebben geheten, en wenste hij door zijn patroonheilige te worden onderricht? Of koos hij voor Johannes, omdat hij straks in zijn evangelie over Jezus’ voetwassing zal vertellen? Opvallend is dat de bidder over de vrouw heenkijkt in een onbepaalde verte. Durft hij nog niet toe te zien? Moet daarom hem Johannes uitdrukkelijk wijzen? Heeft hij om die reden de opdracht gegeven dit schilderij voor hem te vervaardigen, en hem er zelf zo op af te beelden? Als iemand die het liefst aan het werkelijke mysterie voorbijgaat, omdat het te confronterend is?

Zo wordt dit gebeuren omsloten door twee bidders: rechts de kartuizer, links de vrouw. Zij geeft alle aandacht, alle gevoel aan de voeten van Jezus. En hij…? Ik neem de tijd om mijn blik te laten gaan van de één naar de ander en terug, en probeer er voor mijzelf voordeel uit te halen. Want ik word door de compositie van de kunstenaar midden in dit tafereel geplaatst. Kan ik het wel zien? Welke gevoelens roept het bij mij op?

Nog een laatste detail. Rechts hebben wij juist zicht op een zijkamertje, waarvan het venster gesloten is. Een ruimte om je in te keren, waar wel het licht van buiten naar binnen valt. Links door de zuilen van een loggia heen een vergezicht, een nevelig rivierlandschap. Wil de kunstenaar met deze opzet duidelijk maken dat wat ik rechts in mijn binnenkamer aan licht ontvang, dat dat bestemd is om links in de wijde wereld te worden uitgedragen?

[1460, Dieric Bouts, paneelschildering; Duitsland, Berlijn, Gemäldegalerie. Dries van den Akker s.j. / 2010.06.13]

Verwijzingen
Lukas 07,36 - 08,03
Jaar C 11e zo door het jaar
(nog aan te vullen)

© A. van den Akker s.j.
Deze pagina is het laatst gewijzigd op 4 mei 2018

Over beeldmeditaties Voorbereiding
Inrichting website Leeswijzer
Auteurs / Afb. Alle 435 meditaties