× 
Klik in dit venster
op: http://heiligen.net
om naar die site over te stappen.

Sluit het venster om te blijven.

welkom menu contact zoeken
KalenderOude testamentNieuwe testamentHeiligenKerkenAnders...
 Pater Dries van den Akker s.j., de auteur van verreweg de meeste meditaties, overleed 30 oktober 2022
De verloren zoon (1636)   Verwijzingen

Klik op de pijl om de meditatie te beluisteren...  ...speel bestand af...

 

Rembrandt kiest voor zijn afbeelding het meest dramatische moment uit het verhaal: de ontmoeting tussen vader en zoon. Zij staan dan ook in het centrum van de ets, en vormen bijna een gelijkzijdige driehoek. Om dat effect te verhogen plaatst hij ze boven aan enkele treden. De zoon, gekleed in een schamele lendendoek, ligt op zijn knieën en hangt met zijn hoofd tegen vader aan. Deze buigt zich vol zorg over de jongen heen, zodat hun beider hoofden zich precies boven elkaar bevinden. Op de achtergrond, boven hen, kijkt een vrouw uit een geopend vensterluik. Iets meer naar rechts: twee figuren die enkele traptreden afdalen. De voorste heeft schoenen en kleding in de hand. Daarmee zal straks de jongen aangekleed worden. Dat betekent dat vader intussen de tijd heeft gehad om daar opdracht toe te geven. Hoe lang buigt hij zich eigenlijk al zo over zijn zoon heen? Zijn linkervoet heeft een stap naar voren gedaan, zijn rechterbeen lichtjes gebogen in de richting van zijn zoon. Prachtig beeldrijm: de zoon gaat voor zijn vader door de knieën, en de vader voor zijn zoon; de zoon nog wel die – hoe lang alweer geleden? – zijn erfdeel had opgeëist en afstand had genomen van vader om toe te kunnen komen aan zijn eigen verlangens. Het is op een totale mislukking uitgelopen. Maar dat alles deert vader in het geheel niet. Hij is zijn zoon tegemoet getreden met intens medegevoel.

Rembrandt heeft veel aandacht besteed aan de gezichten en de handen van vader en zoon. De jongen – eigenlijk een volwassen man - heeft een grof vuil gezicht. Een verlopen type. Met groezelige haardos. Onder dat grote hoofd maakt zijn uitgemergelde lijf een nog meelijwek-kender indruk. Met zijn rechterhand grijpt hij in de mouw van vader. Deze laat zich dat alles aanleunen. Hij sluit zijn zoon niet met kracht in de armen. Integendeel, zijn linkerhand is licht geopend, zijn rechter rust losjes op de blote schouder van zijn zoon. Vader ontvangt. Door medelijden bewogen, zoals ook het verhaal zegt. De ogen van vader zijn neergeslagen; drukken uit dat hij weet heeft van alles wat zijn zoon moet hebben doorgemaakt.

De stok op de voorgrond draagt bij aan het dramatische effect van de afbeelding. Het is de stok waarmee de zoon zich onderweg overeind heeft gehouden. Gevaarlijke dieren van zich heeft gehouden. Een knokige stok. Haast even knoestig als het lijf van de zoon zelf. Een armzalige stok. Die ligt daar nu vlak voor onze ogen, nutteloos en overbodig geworden. Want nu heeft de jongeman iets heel anders om veiligheid en steun te vinden.

Opvallend is nog dat Rembrandt niets afbeeldt van de vreugde waarvan sprake is in Jezus’ verhaal. Evenmin komt de jaloerse oudere broer in beeld. Terwijl ook die toch flink had kunnen bijdragen aan het dramatische effect. Nee, alle aandacht – ook die van de andere afgebeelde personen – gaat uit naar dat intieme moment tussen die twee daar vóór ons. Zij lijken welk verstard in hun houding. Een standbeeld. Van een zorgvolle vader die zich beschermend over zijn verloren gewaande zoon buigt; en van een zoon die opkijkt naar de gestalte van zijn vader. Wat ligt er in die duistere blik? Ongetwijfeld de herinnering aan de verschrikkelijke dingen die hij onlangs heeft doorgemaakt. Vermoeidheid. Maar ook zoiets als wantrouwen…? Kan hij het eigenlijk nog niet geloven dat vader het meent?

Rembrandt plaatst dit monument tegen de achtergrond van drie bogen die elk het vermoeden geven van de ruimte daarachter. In het midden dat venster waar een vrouwenhoofd uitsteekt. Rechts een portaal of trapgat waar de twee knechtsfiguren uit naar buiten afdalen. En links… de poort die zicht geeft op de buitenwereld. Vaag aangeduid. Vandaar is de jongen gekomen. Onwillekeurig gaan de gedachten uit naar alles wat zich daar heeft afgespeeld. En hoe anders het daar moet zijn dan hier vlak vóór ons.

Wat voor gevoelens maakt het zien van dit alles in mij los?

[1636, Rembrandt, Nederland(?). Dries van den Akker s.j./2010.01.23]

Verwijzingen
Lukas 15,11-32: Jaar C Veertigdagentijd 04e zo; Jaar C door het jaar 24e zo
Veertigdagentijd 02e week za

© A. van den Akker s.j.
Deze pagina is het laatst gewijzigd op 4 mei 2018

Over beeldmeditaties Voorbereiding
Inrichting website Leeswijzer
Auteurs / Afb. Alle 435 meditaties