Gelijkenisramen 2

In de drie vensters achter in het koor van het middenschip bevinden zich drie ramen die gelijkenissen (parabels, voorbeeldverhalen) van Jezus uitbeelden. Als beeldprogramma in de kunstgeschiedenis volstrekt uniek.
Het middelste venster van de drie heeft in de kerk nr 10 meegekregen.

---

Van onder naar boven onderscheiden we vier verhalen:

. Gelijkenis van de Arbeiders in de Wijngaard (of De Werkers van het Elfde Uur)
   [Matteus 20,1-16]

. Gelijkenis van het visnet
   [Matteus 13,47-48]

. Gelijkenis van de Farizeeër en de Tollenaar
   [Lukas 18,9-14]

. Gelijkenis van de Goede Herder
   [Johannes 10,11-15][Matteus 18,11-14][Lukas 15,3-7]

---

Gelijkenis van de Arbeiders in de Wijngaard (of De Werkers van het Elfde Uur)

De kunstenaar legt het verhaal uiteen in twee taferelen. In de bovenste helft zijn de arbeiders bezig in de wijngaard, ‘onder de brandende zon’, zoals het verhaal zegt.
In de onderste helft wordt afrekening gehouden.
In het midden de heer van de wijngaard. Hij wijst met zijn rechterhand naar arbeiders die al niets meer doen, en lui onderuit liggen. En dat, terwijl anderen nog volop aan het werk zijn. Rechts op de voorgrond zien we de penningmeester op de rug. Hij is bezig uit te betalen. Uit het verhaal weten we dat degenen die het eerst gekomen waren het laatst worden uitbetaald. We kijken dus naar de groep van het laatste uur. Zij worden niet alleen het eerste uitbetaald; zij krijgen dezelfde beloning als degenen die het eerste begonnen zijn.

’Het is met het koninkrijk van de hemel als met een landheer die er bij het ochtendgloren op uittrok om dagloners voor zijn wijngaard te zoeken. Nadat hij met de arbeiders een dagloon van een denarie overeengekomen was, stuurde hij hen naar zijn wijngaard. Drie uur later trok hij er opnieuw op uit, en toen hij anderen werkloos op het marktplein zag staan, zei hij ook tegen hen: “Gaan jullie ook maar naar de wijngaard, de betaling zal rechtvaardig zijn.” En ze gingen erheen. Rond het middaguur ging hij er nogmaals op uit, en drie uur later weer, en handelde als tevoren.
Toen hij tegen het elfde uur van de dag nog eens op weg ging, trof hij een groepje dat er nog steeds stond. Hij vroeg hun: “Waarom staan jullie hier de hele dag zonder werk?” “Niemand wilde ons in dienst nemen, ”antwoordden ze. Hij zei hun: “Gaan jullie ook maar naar de wijngaard.”
Toen de avond gevallen was, zei de heer van de wijngaard tegen zijn rentmeester: “Roep de arbeiders bij je en betaal hun het loon uit. Begin daarbij met de laatsten en eindig met de eersten.” En zij die er vanaf het elfde uur waren, kwamen naar voren en kregen ieder een denarie. En toen zij die als eersten waren gekomen naar voren stapten, dachten ze dat zij wel meer zouden krijgen. Maar ook zij kregen ieder die ene denarie. Toen ze die in handen hadden, gingen ze bij de landheer hun beklag doen: “Die laatsten hebben één uur gewerkt en u behandelt hen zoals u ons behandelt, terwijl wij het onder de brandende zon de hele dag hebben volgehouden.” Hij gaf een van hen ten antwoord: “Beste man, ik behandel je toch niet onrechtvaardig? Je hebt toch ingestemd met het loon van één denarie? Neem dan aan wat je toekomt en ga. Ik wil aan die laatsten nu eenmaal hetzelfde betalen als aan jou. Of mag ik met mijn geld niet doen wat ik wil? Zet het kwaad bloed dat ik goed ben?”
Zo zullen de laatsten de eersten zijn en de eersten de laatsten.’
[Matteus 20,1-16]

---

Gelijkenis van het Visnet

‘Het is met het koninkrijk van de hemel ook als met een sleepnet dat in een meer werd geworpen en waarmee allerlei soorten vis werden gevangen. Toen het net vol was, trok men het op de oever en ging men zitten om de goede vis in kuipen te doen; de slechte vis werd weggegooid.
Zo zal het gaan bij de voltooiing van deze wereld: de engelen zullen erop uittrekken en de kwaadwilligen van de rechtvaardigen scheiden, en ze zullen hen in de vuuroven werpen, waar ze zullen jammeren en knarsetanden.’
[Matteus 13,47-48]

In het midden wordt het visnet opgehaald. Rechts op de afbeelding worden de goede vissen in kuipen gedaan. Links - met het vissersbootje op de achtergrond - wordt het onbruikbare materiaal teruggegooid in de golven.

Meditatie: ‘Gelijkenis van het visnet’

---

Gelijkenis van de Farizeeër en de Tollenaar
Met het oog op sommigen die zichzelf rechtvaardig vinden en anderen minachten, vertelde hij de volgende gelijkenis:

‘Twee mensen gingen naar de tempel om te bidden, de een was een Farizeeër en de ander een tollenaar.

Farizeeërs probeerden zo stipt en getrouw mogelijk alle bepalingen van Gods Wet na te leven. Jezus verwijt hun dat ze daardoor zo met zichzelf bezig en ingenomen waren, de ze het belangrijkste, de barmhartigheid, intussen vergeten waren.
Tollenaars waren belastingophalers. Zij stonden in dienst van de Romeinse bezetters; alleen daardoor al waren zij niet geliefd. Velen vroegen te veel te veel en verrijkten zich ten koste van hun volksgenoten, en lieten zich daarbij door de bezetters beschermen.

De Farizeeër stond daar rechtop en bad bij zichzelf: “God, ik dank u dat ik niet ben als de andere mensen, die roofzuchtig of onrechtvaardig of overspelig zijn, en dat ik ook niet ben als die tollenaar. Ik vast tweemaal per week en draag een tiende van al mijn inkomsten af.”
De tollenaar echter bleef op een afstand staan en durfde niet eens zijn blik naar de hemel te richten. In plaats daarvan sloeg hij zich op de borst en zei: “God, wees mij zondaar genadig.”
Ik zeg jullie, hij ging naar huis als iemand die rechtvaardig is in de ogen van God, maar die ander niet. Want wie zichzelf verhoogt zal vernederd worden, maar wie zichzelf vernedert zal verhoogd worden.’
[Lukas 18,09-14]

De kunstenaar heeft de Farizeeër in het centrum van zijn afbeelding geplaatst. Daar zou de afgebeelde persoon het hartgrondig mee eens zijn geweest. Hij heeft beide handen ten hemel geheven. Zij suggereren dat ze van daar uit gevuld moeten worden. Maar uit de tekst weten wij dat die handen al vol zijn van eigen overtuiging. Alleen de barmhartigheid blijft in zijn gebed achterwege. Opvallend dat hij bijna hetzelfde gekleed is als Jezus op de omringende ramen: wit onderkleed en rood bovengewaad; maar dat rood vertoont donkere plekken.
De nederige tollenaar staat meer naar achteren, links op de afbeelding. Het hoofd gebogen, zich op de borst kloppend, niet uit zelfvoldaanheid, maar juist uit schuldbewustzijn.
Het gordijn rechts is een verwijzing naar het voorhangsel dat het onzichtbare mysterie van Gods aanwezigheid aan het oog onttrekt. Op de achtergrond zien wij mensen op het tempelplein. Ze staan met name aan de kant van de berouwvolle tollenaar.

---

Gelijkenis van de Goede Herder

‘Ik ben de goede herder. Een goede herder geeft zijn leven voor de schapen. Een huurling, iemand die geen herder is, en die niet de eigenaar van de schapen is, laat de schapen in de steek en slaat op de vlucht zodra hij een wolf ziet aankomen. De wolf valt de kudde aan en jaagt de schapen uiteen; de man is een huurling en de schapen kunnen hem niets schelen. Ik ben de goede herder. Ik ken mijn schapen en mijn schapen kennen mij, zoals de Vader mij kent en ik de Vader ken. Ik geef mijn leven voor de schapen.’
[Johannes 10,11-15]

Op de afbeelding is te zien hoe de herder niet bang is voor de vraatzuchtige wolf, en een kwetsbaar schaap in de arm neemt.

Bij een andere gelegenheid zei Jezus”

‘Wat denken jullie? Als iemand honderd schapen bezit en een daarvan dwaalt af, zal hij er dan niet negenennegentig in de bergen achterlaten en op weg gaan om het afgedwaalde dier te zoeken? Als het hem lukt het te vinden, dan zal hij zich, dat verzeker ik jullie, over dat ene meer verheugen dan over de negenennegentig andere die niet afgedwaald waren. Zo is het ook bij jullie Vader in de hemel: hij wil niet dat een van deze geringen verloren gaat.‘
[Matteus 18,12-14]

Merk op dat zich ook zwárte schapen in de kudde bevinden…

Meditatie: ‘Het verdwaalde of verloren schaap’