×
Klik in dit venster
op: http://heiligen.net
om naar die site over te stappen.
Sluit het venster om te blijven.
Dit venster toont ons in vier kwartieren het laatste oordeel. Boven in de ronding van beide vensters klinken klaroenen en trompetten die de opstanding der doden en het Laatste Oordeel aankondigen. Rechtsboven de zielen in de hemel, rechtsonder de verdoemden in de hel. Linksboven een ziel die door een engel wordt gered uit de klauwen van de duivel. Linksonder wordt dit alles aanschouwd door de bidder en schenker van dit tafereel. Zijn patroonheilige (Laurentius? Of toch een engel?) wijst hem op het laatste oordeel, en raadt hem aan zo te leven dat hij voor de hel wordt gespaard en opgenomen wordt in het hemels hof.
De hel, het absolute kwaad, wordt aanschouwelijk gemaakt door een grote wijdopen gesperde, monsterlijke muil, waarbinnen monsterachtige figuurtjes er grijnzend behagen in scheppen een verdoemde ziel te pijnigen. De ziel wordt vastgebonden en boven een vuur gehouden. Heel vaak wordt in de (middeleeuwse) cultuur vuur in verband gebracht met begeerte. (Beroemd is de legende dat Sint Jozef in de kerstnacht vurige sintels in zijn mantel aandraagt, zonder dat zijn kleed of hijzelf worden geschroeid. Teken dat hij zijn begeerte onder controle heeft en de aangewezen man is om Maria’s maagdelijkheid te behoeden). In de hel worden de zielen door vuur en begeerten verteerd zonder dat er ooit een eind aankomt. Door begeerte word je verteerd, verlangen (en bidden – zie de schenker op de afbeelding) geeft het leven inhoud, maakt het zinvol.
Rechtsboven zien we de hemel en de heiligen in hiërarchische ordening: de vrouwen onder de mannen. Afgezien van onze gevoeligheid voor discriminatie en seksisme, merken we op dat ordening bij God hoort. Ze staat in schril contrast met de wanorde en de chaos van de hel beneden. Aan het begin van de bijbel wordt verteld hoe er aanvankelijk chaos heerst; de schepping begint doordat God ordening aanbrengt.
De middelste van de heilige vrouwen heeft een klokje. Dat wijst erop dat zij abdis is. Waren we niet in Bretagne, dan zouden we aan Lioba gedacht hebben. De vrouw links met de losse, goudkleurige haren zou zeer wel Maria Magdalena kunnen zijn. Op de bovenste rij in het midden: Petrus met de sleutel die toegang geeft tot het Koninkrijk, de hemel. De anderen zijn niet zo duidelijk te onderscheiden. Opvallend is nog dat Petrus en Maria Magdalena opzien naar iets rechts buiten het venster. Dat is wat ik ook zou verwachten: de hemel is immers de zalige aanschouwing Gods.
Linksboven: het meest dramatische kwartier. Een ziel klampt zich in grote angst vast aan een engel om zo aan de greep van de monsterlijke duivel te ontkomen. Het monstertje heeft de bek wijd open; waarschijnlijk schreeuwt of krijst het, wellicht zelfs verontwaardigd, omdat het een ziel wordt ontfutseld. Maar door de geopende bek ontstaat een prachtig beeldrijm met de muil van de hel zelf. Het kwaad verslindt. Aangrijpend zijn de angstige ogen van de ziel die naar de engel opzien. Deze buigt zich zorgzaam en teder tot hem over.
Ik denk terug aan de momenten in mijn leven dat ik zo wanhopig was; en aan de momenten dat ik met liefdevolle zorg uit de bedreiging werd gehaald.
Ik zie hoe op de achtergrond van dit tafereel een oude man de handen in gebed geheven heeft, en blijkbaar bidt voor de zielen die er zo aan toe zijn. En ik kijk weer terug naar de adellijke bidder linksonder. Twee bidders. De één in contemplatie van de goddelijke geheimen die hem te wachten staan, met de bedoeling dat hij nú de goede levenskeuze maakt. De ander, meer ongemerkt op de achtergrond, bidt voor het behoud en de redding van de zielen in nood.
[< 1600, glasschilderkunst; Frankrijk, Bretagne, Kergoat Église Notre Dame. Dries van den Akker s.j. / 2006.12.01]
Verwijzingen
Openbaring 20,11-15
Door het jaar 34e week vr
Feest 01 nov. 0000: Allerheiligen
Feest 02 nov. 0000: Allerzielen
© A. van den Akker s.j. / A.W. Gerritsen
Deze pagina is het laatst gewijzigd op 4 mei 2018